جغرافیای تاریخی شهرستان طرقبه شاندیز – ریشه نام طرقبه
اشاره کوتاه به سیر تطور کلمه «طرقبه»
شهاب الدین یاقوت حموی «612 هـ.ق» در کتاب المعجم البلدان، طرقبه را به عنوان ناحیه طوس ذکر می کند. در این منطقه چهار شهر به فواصلی، دو شهر بزرگ و دو شهر کوچک به نام های تابران(طابران)، نوشان(نوغان)، رادکان و طَرَغبَذ که طرقبه بوده است.
شهر طرقبه از جمله آبادی های بزرگ طوس قدیم بوده که در میان دامنه های سرسبز بینالود واقع گردیده است. تَرَغبَذ از تَرَق Torogh و بَذ Baz به معنی آبادی بزرگ است. پسوند «بد» و «بذ» و «پت» در پارسی باستان برای غیر انسان به معنی بزرگ آمده است. طرقبه در اصل طرقبذ بوده و ترغبذ و ترغوذ در طول سالیان متمادی تطور لفظی پیدا کرده اند و به ترغبذ و ترعبه و طرقبه تبدیل شده اند.
بعضی افراد به دلیل نداشتن ریشه و تاریخچه «طرقبه» آن را به معنی راه های بهتر بیان کرده اند و گفته اند: طرق جمع مکثر طریق و «به» به معنی بهتر است. در نتیجه به معنی راه های بهتر می باشد و این موضوع به سفر ناصرالدین شاه قاجار به این دیار بر می گردد. راه نیشابور به طوس از دشت و کوه بوده است. به خصوص در فصل بهار و تابستان راه کوه انتخاب می شده است و به دستور ناصرالدین شاه یا کسان او این راه مرمت می شود و چند رباط برای مسافران بنا می گردد.(هنوز بقایای یکی از آن رباط ها در اول رودخانه جاغرق موجود است) بعد از اینکه این راه بازسازی می شود و توسعه پیدا می کند تطور نهایی بر تام ترغبه صورت می گیرد و به شکل کنونی (طرقبه) مرسوم می شود.
به هر حال زنده بودن اسامی این سرزمین ییلاقی، به دلیل داشتن بهترین انسان های اهل علم و هنر و معرفت و کار بوده است. در سفرنامه های بعد از ظهور اسلام و کتب تاریخی، هرجا از آبادی های بینالود سخن به میان آمده است، قبل از هوای مطبوع و پوشش زیبای طبیعت از انسان های بزرگوار آن به عظمت یاد کرده اند. از جمله شیخ ابی سعید ابی الخیر و امام محمد غزالی از کسانی هستند که به توصیف مردم این دیار به خصوص عارفان ترغبذی پرداخته اند.
منبع: کتاب جغرافیای تاریخی شهرستان طرقبه شاندیز / نویسنده: حسین بازوبندی، ستاره بازوبندی، فاطمه بازوبندی، طلعت ارفعی، جواد ارفعی / ناشر: پارند
