حیات وحش طرقبه شاندیز - پستانداران
بر اساس رده بندی جانوران، پستانداران شاخص مورد انتظار حیات وحش منطقه به قرار زیر است:
قوچ، راسو، میش، گراز، کفتار، گرگ، شغال، روباه، خرگوش، پایکا، تشی و گورکن.
منبع: کتاب جغرافیای تاریخی شهرستان طرقبه شاندیز / نویسنده: حسین بازوبندی، ستاره بازوبندی، فاطمه بازوبندی، طلعت ارفعی، جواد ارفعی / ناشر: پارند
حیات وحش طرقبه شاندیز
ما در عصری زندگی می کنیم که پدیده های آفرینش در زمین در اثر هجوم انسان متمدن، سیمای واقعی و بکر خود را با شتاب از دست می دهند و دیگر چهره واقعی طبیعت را جز در مناطق بسیار دور از تمدن و صنعت نمی توان مشاهده کرد.
پایه ریزی علم جدید اکولوژی «ECOLOGY» که به روابط جانداران با یکدیگر و با محیط زندگی شان استوار است باعث شده تا با روش های علمی ثابت نمایند که حیات هر موجود زنده در کره زمین به وسیله رشته هایی پیچیده و حساس با زندگی سایر موجودات و عوامل محیط زیست پیوند خورده است و نابودی هر یک از عوامل موجود در کره زمین، نابودی عوامل دیگر را به دنبال خواهد داشت. در پناهگاه حیات وحش، هدف اصلی، حفاظت و مصونیت بخشیدن به حیات گیاهی و جانوری است.
اگر چه ترکیب جانوری در شهرستان طرقبه شاندیز به دلیل شرایط خاص متنوع به نظر می رسد؛ ولی به دلیل تخریب زیستگاه که در واقع همان رویشگاه طبیعی گیاهان است از این نوع تنوع تا حد زیادی کاسته شده است و این منحصر به این منطقه نمی باشد؛ بلکه در سراسر کشور شاهد آن هستیم.
بر اساس رده بندی جانواران گونه های شاخص مورد انتظار حیات وحش منطقه به قرار زیر است:
پستانداران، پرندگان و خزندگان.
منبع: کتاب جغرافیای تاریخی شهرستان طرقبه شاندیز / نویسنده: حسین بازوبندی، ستاره بازوبندی، فاطمه بازوبندی، طلعت ارفعی، جواد ارفعی / ناشر: پارند
نقش گونه های گیاهی در زنجیره های غذایی
پوشش گیاهی در تعدیل آب و هوا، تنظیم جریان آب ها، جلوگیری از نیروهای مخرب طبیعت نظیر بادهای سخت و تند و بهمن و سیل حفظ خاک ها در برابر ریزش و فرسایش و ایجاد مناظر زیبا نقش مهمی ایفا می کند.
به عنوان مثال در بارندگی های شدید سرعت جریان آب در سطح خاک در مناطقی که پوشش گیاهی مناسب دارند کمتر می باشد و ریشه های درختان، بوته ها و گیاهان مختلف چون سطحی هستند، ذرات خاک را به یکدیگر پیوستگی داده و از لغزش آن ها جلوگیری می کنند. در نقاطی که پوشش گیاهی از میان رفته فرسایش خاک به خوبی قابل مشاهده است.
منبع: کتاب جغرافیای تاریخی شهرستان طرقبه شاندیز / نویسنده: حسین بازوبندی، ستاره بازوبندی، فاطمه بازوبندی، طلعت ارفعی، جواد ارفعی / ناشر: پارند
گونه های گیاهی
استقرار رشته کوه های بینالود در منطقه قلل مرتفع و به نسبت مرتفع و بدون خاک و یا خاک های کم عمق سنگلاخی از رده لیتو سولها بر روی تشکیلات فیلیت مشهد و اقلیم نیمه مرطوب فرا سرد در ارتفاعات مرطوب فراسرد در اطراف قله ها باعث رویش گیاهانی از جمله: گروه های بالشتکی، درمنه ها، استپی ها، کلاه مسیر حسن ها، گل گندم ها، اسپرس ها و برخی گون ها شده است.
در این گستره در اکثر دامنه ها بقایای جنگل های ارس زیبا و دل انگیز که می توان از آن به عنوان درختان دیر زیست منطقه یاد نمود، تجمع این درختان بی نظیر در جنوب روستاهای دهبار و ازغد و تا حدودی بین زشک و کنگ می باشد. در حواشی ارغوان دره و طرقبه به ویژه کال حرزو، پینه ور، پنجه در و اطراف روستاهای کلاته آهن و دهبار، حصار و گلستان و مایانات، درختچه ارغوان(Cercis griffithi) به وفور دیده می شود.
از مهم ترین گونه های درختی و درختچه ای موجود در منطقه علاوه بر ارس و ارغوان عبارتند از:
1- دغدغک البرزی Colutea buhsei
2- شیر خشت Cotoneaster Spp
3- زرشک Berberis inteherrima
4- سیاه تنگرس Rhamunus Pallasii
5- آلبالوی وحشی Cerasus Spp
6- نسترن وحشی Rosa canina
7- گل گزی Reaumuria alternifolia
8- داغداغان Celtis Caucasica
9- گوجه Prunus sp
10- سماق Rhus Coriaria
سایر گونه های عبارتند از گراس های یک ساله و نیز گونه های مهاجمی که در همه جا به چشم می خورند و همچنین گونه های دیگر از جمله:
1- Noea Mucronata
2- Rosa Persica
3- Serrutula Latifolia
4- Poa bullbosa
5- Perovskia
6- Abrotanoides
7- Acantholimon spp
8- Acnthophyllum spp
9- Ephedra procera
10- Gundelia
و از گیاهان دارویی می توان به گونه های زیر اشاره کرد که در مناطق کوهستانی ارتفاعات و کوه پایه ها می روید:
- اسطو خودوس
- پونه
- استاکیز (چای کوهی)
- ریواس
- نپتا (خانواده نعنا)
- بومادران
- کاکاتو
- زیره سیاه
- کلپوره
- ملر (تره وحشی)
- کنگر
- گل ماهور (خرگوشک، دم گاو)
- درمنه
- سریش
- فرفیون
- ختمی
- شقایق
- بابونه
و در حاشیه رودخانه ها نیز گیاهان دیگری شامل:
- گزنه
- گلپر
- بابا آدم
- بنفشه معطر
- بارهنگ
- موسیر
- شاهتره
- بولاغ اوتی
- کاسنی
- غاز یاغی
- شیرین بیان
- خاکشی
- گل زوفا
درختان غیر مثمر «صنوبر، سپیدار، اشن، چنار، زبان گنجشک، اقاقیا» و درختان مثمر «گیلاس، آلبالو، هلو، زردآلو، گلابی و ...» در این منطقه وجود دارند که حدود 1865211 اصله درخت از نوع غیر مثمر و 4394802 اصله درخت از نوع مثمر طربق آمار جهاد کشاورزی به ثبت رسیده است.
منبع: کتاب جغرافیای تاریخی شهرستان طرقبه شاندیز / نویسنده: حسین بازوبندی، ستاره بازوبندی، فاطمه بازوبندی، طلعت ارفعی، جواد ارفعی / ناشر: پارند
منابع آب های زیرزمینی
با توجه به وضعیت منطقه که قسمت وسیعی از آن کوهستان و کوه پایه می باشد، کشاورزی از طریق آب رودخانه تغذیه می شود و در قسمت جلگه، دشت و قسمتی از نقاط کوهستانی، قنات، چاه و چشمه پایه و اساس تأمین آب را تشکیل می دهد. آب کشاورزی و شرب اهالی با 30 حلقه چاه عمیق، 450 رشته قنات، 1100 چشمه دائمی و 380 چشمه فصلی تأمین می گردد.
منبع: کتاب جغرافیای تاریخی شهرستان طرقبه شاندیز / نویسنده: حسین بازوبندی، ستاره بازوبندی، فاطمه بازوبندی، طلعت ارفعی، جواد ارفعی / ناشر: پارند
آب های سطحی – رودخانه کاهو
این رودخانه به طول 27 کیلومتر از ارتفاعات بینالود، شیرباد، و النگ مرق سرچشمه می گیرد و پس از گذر از روستاهای محله زشک علیا و محله زشک سفلی به سمت روستای کاهو جریان می یابد. کیفیت آب این رودخانه برای مصارف شرب و کشاورزی مناسب است. سیلاب این رودخانه در تغذیه سفره آب زیرزمینی دست مشهد نقش مؤثری دارد.
منبع: کتاب جغرافیای تاریخی شهرستان طرقبه شاندیز / نویسنده: حسین بازوبندی، ستاره بازوبندی، فاطمه بازوبندی، طلعت ارفعی، جواد ارفعی / ناشر: پارند
آب های سطحی – سد طرق
مشخصات عمده جغرافیایی و زمین شناسی سد طرق
محل احداث سد طرق در 25 کیلومتری جنوب شرقی شهر مشهد روی رودخانه طرق در نظر گرفته شده است. این محل در 100 متری بالای دست بند قدیمی طرق قرار گرفته که حدود 400 سال پیش از این ساخته شده است. جنس سنگ های محل ساختمان عمدتاً از نوع گرانیت مشهور مشهد می باشد.
- مساحت حوزه 140 کیلومتر مربع
- ارتفاع متوسط حوزه آبریز 1800 متر از سطح دریا
- مقدار متوسط آب رودخانه 5/16 میلیون متر مکعب در سال
- مواد جامد همراه با آب 350 تن در سال در کیلومتر مربع
- دبی طغیان 560 متر مکعب در ثانیه
منبع: کتاب جغرافیای تاریخی شهرستان طرقبه شاندیز / نویسنده: حسین بازوبندی، ستاره بازوبندی، فاطمه بازوبندی، طلعت ارفعی، جواد ارفعی / ناشر: پارند
آب های سطحی – رودخانه های بند طرق – رودخانه بساروج
این رودخانه از قسمت غربی روستای سیاه سر سرچشمه می گیرد و در پایین دست روستای ده غیبی به رودخانه طرق ملحق می گردد. رودخانه های سد طرق(شلگرد، مج، مغان) از ارتفاعات کوه های چهل غار، قلعه گاه و کوه سیاه سرچشمه می گیرد.
وسعت حوزه آبریز رودخانه های ذکر شده تا محل ایستگاه هیدرومتری طرق-کرتیان حدود 144 کیلومتر مربع می باشد و متوسط حجم جریان سالانه حدود 22 میلیون متر مکعب گزارش شده است. در مجموع کل این رودخانه به انضمام رودخانه های طرق در حواشی روستای طرق وارد دشت مشهد می گردد. به منظور رفع کم آبی شهر مشهد روی شاخه طرق در محل بند قدیمی سد قوسی بتنی احداث شده است.
منبع: کتاب جغرافیای تاریخی شهرستان طرقبه شاندیز / نویسنده: حسین بازوبندی، ستاره بازوبندی، فاطمه بازوبندی، طلعت ارفعی، جواد ارفعی / ناشر: پارند
آب های سطحی – رودخانه های بند طرق – رودخانه عارفی
این رودخانه از ارتفاعات مشرف به روستای بزوشک سرچشمه می گیرد و در حوضه بخش احمد می باشد.
منبع: کتاب جغرافیای تاریخی شهرستان طرقبه شاندیز / نویسنده: حسین بازوبندی، ستاره بازوبندی، فاطمه بازوبندی، طلعت ارفعی، جواد ارفعی / ناشر: پارند
آب های سطحی – رودخانه های بند طرق – رودخانه شلگرد
این رودخانه از بالا دست روستای قدیمی خالی از سکنه چشمه سرخ سرچشمه می گیرد و پس از ملحق شدن به شاخه دیگر از محلی به نام پرنواز (برناباد) عبور می کند و در نزدیکی روستای شلگرد یکی می شود. آب این رودخانه در حال حاضر به صورت فصلی می باشد و بیشتر سیلاب رودخانه مدنظر می باشد و توسط حفر تونلی در سنگ های آذرین به سد طرق وارد می گردد.
منبع: کتاب جغرافیای تاریخی شهرستان طرقبه شاندیز / نویسنده: حسین بازوبندی، ستاره بازوبندی، فاطمه بازوبندی، طلعت ارفعی، جواد ارفعی / ناشر: پارند
