جغرافیای طبیعی شهرستان طرقبه شاندیز - آب و هوا و اقلیم
آب و هوا و اقلیم
به طور کلی آب و هوای استان خراسان بر اساس تقسیم بندی آمپرزه از نوع نیمه خشک تا خشک سرد متغیر است. کمی نزولات جوی و شرایط مورفولوژیک و هیدرولوژیک در مجموع سبب گردیده است که رودخانه های بزرگ در این استان وجود نداشته باشد. با این وجود از رودخانه هایی که دارای سرشاخه های آب ائمی هستند می توان از کشف رود نام برد.
بر اساس تقسیم بندی کوپن، آب و هوای منطقه مورد نظر در مقیاس ماکرو از نوع B یعنی بری و خشک است؛ که در آن میزان تبخیر بیش از بارندگی است. در تقسیم بندی فرعی اقلیم محدوده مورد نظر تحت تأثیر شرایط آب و هوایی استپی یعنی حد فاصل اقلیم خشک و اقلیم مرطوب قرار می گیرد. وجود تابستان های گرم و زمستان های نسبتاً سرد از ویژگی های آب و هوای استپی است.
بررسی های هواشناسی نشان می دهد که میزان درجه حرارت در منطقه از شمال غرب به سمت جنوب و شرق افزایش می یابد. با توجه به شرایط میکروکلیماتولوژی در ارتفاعات، گرادیان حرارتی در کاهش درجه حرارت نقش مؤثری دارد.
بر اساس گزارش های موجود، متوسط حداکثر درجه حرارت 25 درجه سانتیگراد و متوسط حداقل درجه حرارت 4- درجه سانتیگراد ثبت شده است. هم چنین متوسط درجه حرارت هوا در ایستگاه سینوپتیک مشهد حدود 13/5 درجه سانتیگراد اندازه گیری شده است.
رطوبت نسبی منطقه بین 40 تا 68 درصد ثبت شده است که بالاترین میزان آن مربوط به فصل زمستان است. میانگین تعداد روزهای یخبندان در ایستگاه مشهد حدود 97 روز ثبت شده است؛ اما در منطقه مورد نظر خصوصاً در ارتفاعات و دره ها، بیشتر از این میزان و حدود 91 تا 118 روز می باشد و متوسط میزان بارندگی که به صورت باران، برف و تگرگ است حدود 234 میلیمتر گزارش شده است.
توده های هوا
بادها از جمله جریانات هوایی هستند که وضعیت اقلیمی منطقه را تحت تأثیر قرار می دهند. در محدوده مورد نظر به طور کلی سه جریان هوایی مشاهده می گردد:
الف) جریان هوای شمال غربی زمستانی با رطوبت نسبتاً زیاد که با خود ابرهای باران زا همراه دارد و موجب بروز بارندگی، ریزش برف و رگبار می گردد.
ب) جریان هوای شمال شرقی تابستانی که از سمت ارتفاعات بینالود می وزند و در اعتدال هوای ناحیه نقش قابل توجهی دارد.
ج) جریان هوای شمال شرقی زمستانی که با کاهش دما و سوز همراه است.
منابع آب هیدرولوژی
منطقه مزبور جزئی از حوزه بزرگ آبخیز را شامل می شود و بخشی از حوضه بزرگ قره قوم است و کشف رود به عنوان یکی از سرشاخه های آن زهکش دشت مشهد بوده و رواناب حاصله از دامنه شمالی بینالود به سمت هریرود و در نهایت به کویر قره قوم جاری می گردد. رودخانه مزبور تا حدود سال 1345 دارای دربی پایه بود.
لکن به دلیل حفر بی رویه چاه های عمیق در دشت، به تدریج خشک گردید و تنها در موقع بارندگی های شدید و حرکت هرز آب ها، سیلاب در آن جاری می گردد و سرشاخه های عمده آن در شهرستان طرقبه شاندیز عبارتند از: زشک، کنگ و نغندر(رودخانه شاندیز)، مایان، دهبار و جاغرق(رودخانه های بند گلستان)، مج، مغان و شلگرد، (رودخانه های بند طرق) می باشد. کمبود شدید آب در دشت مشهد «اعم از زراعی و آب مصرف شهری و صنعتی» افت سفره های آب زیرزمینی در سالیان اخیر باعث گردیده تا سه مورد سدهای کارده، طرق و دوستی احداث گردد.
منبع: کتاب جغرافیای تاریخی شهرستان طرقبه شاندیز / نویسنده: حسین بازوبندی، ستاره بازوبندی، فاطمه بازوبندی، طلعت ارفعی، جواد ارفعی / ناشر: پارند
