روستاهای مایان و ازغد در شرق و جنوب شهر طرقبه واقع شده اند. ورود به این روستاها از دو مسیر کوهستان و رودخانه میسر است. مجموعه جاذبه های طبیعی، فرهنگی، تاریخی به ویژه بافت سنتی این روستاها باعث شده که این مناطق در ایام سال پذیرای بازدیدکنندگان زیادی از سراسر مشهد و شهرستان طرقبه شاندیز باشند؛ به طوری که هنگام تعطیلات، انبوه مسافران را در آنها می توان مشاهده کرد.
کوهستان بزرگ و باوقار بینالود، دیر زمانی است که زندگی بخش این روستاها می باشد. بینالود با تاج سفید برف بر سر، نسیم خنک را به طراوت رودخانه مایان هدیه می کند تا این رود نفس تازه کند.
آبها فرود آمدند از آسمان حضرت دوست برای زندگانی. کرامت اوست که آب را به مردگی جهان هدیه می کند تا حیات پدید آورد.
پوشش گیاهی این مناطق بسیار متنوعند. بیش از چند صد گونه مختلف گیاه در این مناطق وجود دارد. این میزان تنوع گیاهی بسیار کم نظیر و با ارزش است. علاوه بر درختان اُرس، ارغوان، سماق و بادام کوهی؛ صدها گونهء درختچه ای و بوته ای همچون ترشک، گون، هوم و پر سیاوشان نیز جلوه گری می کنند. یکی دیگر از گیاهان بسیار زیبا و متفاوت این مناطق ریواس است با برگ های پهن. از اواسط اسفند ماه، انبوه به هم فشرده غنچه های ریواس در بُن گیاه دیده می شوند. یک ماه بعد در اواسط فروردین، بوته های ریواس زیباترین نمایش خود را با محفظه های قرمز دانه ها برپا می کنند.
در این دیار علاوه بر فلور منحصر به فرد، جاذبه های تاریخی آن غافلگیرکننده است. از جمله مزار علاءالدین ملاعلی مایانی از عرفای قرن هشتم بر فراز دامنه کوه با چشم اندازی بی بدیل، مزار میرزا عرب واقع در دره تجندان مایان علیا، مزار سید ابراهیم، بی بی خردو و شاهزاده میثم در مایان سفلی، درب مسجد دوره تیموریان با کنده کاری های ظریف و منحصر به فرد، حمام قدیمی و مدرسه علمیه ازغد، همچنین آثار آسیاب های قدیمی در مسیر رودخانه از ازغد تا حصار و گلستان.
دور زمانی است مسیر آب از این آسیاب ها کنار مانده و تنوره آسیاب و یا همان گلوگاه پرهیاهویش خالی از هجوم آبها، خشک مانده است و سنگ های آسیاب، دیگر حتی خواب گردش و سایش آن دوران طلایی خویش را نیز نمی بینند.
منبع: کتاب جغرافیای تاریخی شهرستان طرقبه شاندیز / نویسنده: حسین بازوبندی، ستاره بازوبندی، فاطمه بازوبندی، طلعت ارفعی، جواد ارفعی / ناشر: پارند
